بادکش یا حجامت به دو دسته تر و خشک تقسیم بندی می شود ، تر(یا به اصطلاح حجامت) همراه خونگیری انجام می شود ، خشک(یا در اصطلاح عموم بادکش) به دو دسته گرم و سرد تقسیم بندی می شود به این ترتیب که بادکش با استفاده از آتش و لیوان یا کوزه به عنوان بادکش گرم و بادکش از طریق دستگاه های ساکشن دستی را به عنوان بادکش سرد می شناسند ، طبع بادکش گرم و خشک است 

   بادکش خشک در اکثر مواقع به عنوان درمان تکمیلی در کنار روش های درمانی اصلی(مثل حجامت تر) کاربرد دارد 

 

انواع بادکش گذاری خشک :

    ۱- بادکش ثابت : در این روش لیوان یا لیوان ها در طول مدت زمان مشخصی به طور ثابت روی پوست بدن بیمار قرار می گیرند و پـس از اتـمام زمان بادکش از بدن جدا می شوند ، مثلا در بادکش وسیع کتف و کمر که در درمان کمردردها و رفع خستگی مزمن کاربرد دارد ، این نوع بادکش در حالت عادی بهتر است هفته ای یک بار انجام شود 

    ۲- بادکش متناوب (منقطع) : گاهی برای جلوگیری از کبودی موضع یا برای جلوگیری از عوارض بادکشهای خاص (مثلا روی پوست صورت و گونه) از بادکش متناوب استفاده می شود ، بدین صورت که پس از ایجاد خلاء و ثابت شدن لیوان روی پوست ، پس از ۳ تا ۵ ثانیه لیوان از روی پوست جدا شده ، مجددا هواگیری می شود و روی پوست گذاشته می شود ، عمل تثبیت و جدا کردن لیوان بین ۲۰ تا ۴۰ مرحله تکرار می شود ، از این روش بادکش می توان در بادکش نقاط مختلف صورت و نیز برای آماده کردن موضع حجامت استفاده کرد

   بادکش سرد متناوب در حکم غَمز(فشار دادن و رها کردن) است ، «امام رضا (ع) می فرماید : اگر یک چیز بر بدن بیفزاید آن غمز است که می افزاید» ، در صورتی که فقط موجب تجمع خون بشود و موضع باد نکند و خیلی بالا نیاید ، این نوع بادکش(یعنی غمز) چون در روایات آمده است عوارضی ندارد (هر بار ۳ ثانیه تا نهایتا ۵ ثانیه) ، میتوان روزی دو بار صبح و شب انجام داد ، محدودیت زمانی ندارد ، بهتر است تا ۶ ماه مداومت شود

   تفاوت غَمز با دَلک : غَمز : فشار ، فشردن ، سخت فشردن - دَلک : ماساژ ، مالش دادن ، مالیدن - غمز یعنی عضو را با دست محکم فشار داده و رها کنید(فشار های متناوب چه با مالش و چه بدون مالش ، باید کسی انجام دهد که قدرت دستانش زیاد باشد) اما در ماساژ دست شما روی بدن شخص حرکت می کند و فشارش کمتر است ، در زمان ائمه و زمان های قدیم در حمام غمز ، ماساژ ، مشت و مال و ... توسط دَلّاک انجام میشد

    ۳- بادکش متحرک یا لغزان : در بادکش متحرک قبل از بادکش گذاری موضع ابتدا روغن مالی می شود( جهت روغن مالی می توان از روغنهای طبیعی نظیر روغن زیتون ، کنجد ، بادام تلخ یا سیاهدانه استفاده کرد) ، پس از روغن مالی بادکش روی بدن ثابت می شود و سپس به آرامی با دست روی پوست به حرکت در می آید ، این عمل باعث گرمی(سرخی) موضعی شده و در رفع اسپاسمهای عضلانی و خستگی مفرط بسیار موثر است ، بیشتر برای نواحی با بافت عضلانی و وسیع استفاده می شود ، بهتر است در جهت خطوط لانگر پوست کشیده شود ، در افراد دارای غلظت خون شدید و خون کثیف باعث خارش خواهد شد(در این افراد از حجامت تر استفاده شود)

 

کاربرد درمانی و سازوکار تاثیر بادکش :

   بادکش گذاری با سازوکارهای متعددی باعث رفع دردها و درمان بیماریهای مختلف می شود که در زیر به تعدادی از آنها اشاره می شود:

  - یکی از علل درد و خستگی قسمتهای مختلف بدن تجمع بعضی مواد نظیر اسید لاکتیک و سایر مواد زاید سلولی در مویرگهای سطحی بدن است که معمولا با اختلال در خونرسانی موضعی همراه است ، بادکش با ایجاد خلاء باعث انبساط عروق سطحی ، تجمع خون در موضع و افزایش خونرسانی موضعی می شود در نتیجه اکسیژن و غذای بیشتری به سلولها رسیده و درد و خستگی رفع می گردد

  - افزایش خونرسانی موضعی با فراخوانی سلولهای دفاعی و فاکتورهای ضد التهاب خونی به موضع ، باعث تسریع ترمیم آسیبهای بافتی و عفونتهای موضعی می شود ، مثلا با بادکش کردن اطراف زخمهای بستر می توان به ترمیم و بهبود این زخمها کمک شایانی کرد

  - بادکش با ایجاد خلاء در تخلیه سموم و عفونتهای موضعی مثلا در گزیدگی با مار و عقرب کمک کننده است

  - بادکش با ایجاد فشار منفی باعث انبساط عضلانی شده ، در رفع اسپاسم عضلانی که علت بسیاری از دردهای موضعی هستند کمک می کند

  - بادکش با تحریک روده ها و دستگاه گوارش در درمان برخی از بیماریهای گوارشی نظیر زخم معده ، تنبلی روده و یبوست کمک کننده است

  - بادکش های متناوب و مکّرر با جذب خون به عضلات در رفع لاغریهای موضعی و افزایش بافت ماهیچه ای موضع بادکش موثرند

  - اگر علت چاقی تجمع موضعی چربی باشد بادکش گرم در سوزاندن چربیهای موضعی موثر است (با مکانیسم فراخوان خون به ناحیه پر چربی و افزایش متابولیسم موضعی)

  - از فشار منفی ایجاد شده توسط بادکش می توان در کنترل و تنظیم بعضی از خونریزی ها در بدن بهره گرفت ، مثلا در هایپرمنوره(قاعدگی با خونریزی شدید) می توان زیر سینه ها را بادکش کرد ، با این عمل فشار خون از اندام تحتانی به سمت اندام فوقانی متوجه شده و از شدت خونریزی کاسته می شود یا در خونریزی کم قاعدگی(هایپومنوره) با بادکش رانها و ساقها می توان فشار را از قسمتهای فوقانی به سمت اندام تحتانی متوجه ساخته و میزان خونریزی را افزایش داد ، یا در خون دماغ شدید با بادکش کردن اطراف ناف(در طرف خونریزی) فشار خون به قسمتهای تحتانی منتقل و خون دماغ کم کم قطع می گردد

  - بعضی دردهای عضلانی بر اثر درگیر شدن اعصاب حسی بین ماهیچه ها یا بافت پیوندی سخت شده ایجاد می شود ، لذا با بادکش نمودن در بسیاری از موارد این فشار از روی عصب برداشته شده و درد تسکین می یابد

  - در رفع خوابرفتگی ها و گزگز اندام بادکش با تسریع خونرسانی و اکسیژناسیون بافتی موثر می باشد

  - عده ای از اطباء و حکما از فشار منفی بادکش جهت کمک به خروج سنگهای کلیوی استفاده می کنند ، به این صورت که بعد از روغن مالی مسیر کلیه ها و حالبها را از طرف کلیه به سمت مثانه بادکش متحرک می کنند

  - در افرادی که دارای طبع سرد و تر هستند و در اصطلاح طب سنتی بلغمی مزاجند بادکش گرم و خشک کاربرد فراوانی دارد و جایگزین مناسبی برای حجامت(تر) می باشد

  - طبق تعریف طب سنتی گاهی دردها بر اثر غلبه سردی بر بافت یا عضو ایجاد می شود و لذا می بینیم که بسیاری از دردهای موضعی با گرم کردن موضع تسکین می یابند ، لذا اگر بادکش به صورت گرم تجویز شود در رفع این دردها موثر است

  - در طب سنتی بیماری برص یا vitiligo  از بیماری های بلغمی محسوب می شود ، لذا با این استدلال که بلغم سرد و تر و بادکش گرم و خشک(یعنی دقیقا ضد بلغم) است لذا بادکش متناوب (یک روز در میان ، حداقل ۴۰ جلسه) را در درمان برص موثر می دانند.(قطعی است که افزایش خونرسانی پوست توسط بادکش گذاری در رفع بسیاری از بیماریهای پوستی موثر است و تحقیقات پروفسور von neisser  نیز این مساله را تایید می کند)

  - در زانوهایی که دچار تورم درد و تجمع مایع در مفصل شده اند(تجمع بلغم موضعی) با بادکش متناوب(۴۰ تا ۱۲۰ جلسه ، یک روز در میان) می توان کم کم این مایع را از محیط خارج کرپد ، در رفع بلغم موضعی و سیستمیک بادکش گرم و خشک بر بادکش سرد ارجحیت دارد

 

موارد منع انجام بادکش :

  - روی محل های فعلی فتق (اگر بیمار سابقه فتق دارد و از ترمیم کامل آن مطمین نیستیم هم بهتر است در انجام بادکش احتیاط کنیم)

  - بادکش مستقیم ستون فقرات کودکان خردسال

  - شاید مهمترین مورد منع استفاده از بادکش در نواحی شکم و کمر زنان باردار است که ممکن است منجر به تحریک انقباضات رحمی شود

  - افراد مبتلا به سرطان (این افراد در صورت ضرورت باید زیر نظر متخصص طب سنتی انجام شود)

دوران عادت ماهیانه

  - پوکی استخوان شدید که ریسک شکستگی استخوان وجود دارد

  - افرادی که دچار ترومبوز یا به اصطلاح لخته در رگ های پا شده اند (علامت اینها به صورت درد ، تورم و سردی یا گرمی غیرعادی در پا است)

  - روی زخم باز

  - در جایی که نبض احساس می شود

  - افرادی که صرع دارند 

  - افراد میتلا به تب

نکته : بادکش درمانی در تخمدان ها ، پروستات ، ستون مهره ها ، قلب و پستان خانم ها  و گردن با ملاحظات لازم و در مدت کم انجام شود